طول بیست سال اخیر، مسائل مرزی میان کشورهای وادی فرغانه حل خود را نیافته است

اتحادیه اروپا تصمیم گرفته است که برای حل مسائل مرزی کشورهای وادی فرغانه بیش از یک میلیون و سیصد هزار یورو اختصاص دهد.

قرار است، با استفاده از این مبلغ نهادهای ذیربط تاجیکستان و قرقیزستان با تجهیزات ماهواره‌ای مجهز شده و به این ترتیب در جریان مذاکرات مرزی از نقشه‌های دقیق استفاده کنند.

طبق اطلاع دفتر نمایندگی اتحادیه اروپا در دوشنبه، اخیراً در پایتخت تاجیکستان مسئولان ذیدخل این سازمان با مقامات نهادهای مختلف این کشور مذاکرات انجام داده‌اند.

به گفته این منبع، اتحادیه اروپا در اختیار نهادهای ذیدخل تاجیکستان و سایر کشورهای علاقه‌مند در این طرح، تجهیزاتی را رایگان ارائه خواهد کرد که توسط ماهواره، نقشه دقیق جغرافیایی محلات مورد بحث مرزی را فراهم می‌سازد.

مسئولان اتحادیه اروپا معتقدند که اجرای این طرح امکان می‌دهد تا جانب‌های وارد در بحث‌های مرزی به زودی مشکلات خود را حل کنند.

گفته می‌شود که ۲۷ و ۲۸ فوریه، کارشناسان اتحادیه اروپا در بیشکک، پایتخت قرقیزستان، با مسئولان ذیدخل این کشور نیز مذاکرات مشابهی انجام می‌دهند و این کشور نیز برای اجرای این طرح علاقه‌مند است.

این در حالیست که در مورد شرکت ازبکستان در این طرح اطلاعی اراه نشده است. هرچند، تأکید شده است که “اتحادیه اروپا از جلب کشورهای دیگر منطقه به این طرح استقبال می‌کند.”

این در حالیست که به جز تاجیکستان و قرقیزستان، بخشی از قلمرو ازبکستان نیز شامل وادی فرغانه محسوب می‌شود. ولی این سه کشور طول بیست سال استقلال نتوانستند مرزهای خود، محض در همین وادی را، مشخص سازند.

در ماه فوریه، در دوشنبه جلسات کمیسیون‌های مشترک تاجیکستان و قرقیزستان و تاجیکستان و ازبکستان برای حل مسائل مرزی برگزار شدند.

ولی گزارش‌ها حاکیست که جانب‌ها در این جلسات همچنان نتوانستند به توافقاتی دست یابند. منابع وزارت خارجه تاجیکستان می‌گویند که بیشتری از مناطق مرزی این کشور با ازبکستان و قرقیزستان مشخص شده‌اند و مقدار اندکی بحث‌برانگیز باقی مانده است.

کارشناسان می‌گویند که مرزهای تاجیکستان، ازبکستان و قرقیزستان در زمان شوروی پیشین بارها بازنگری شده و هم‌اکنون هر کشور تلاش دارد که از منافع خود دفاع کند.

از جمله به گفته صاحب‌نظران، یکی از نقاط مورد اختلاف تاجیکستان و ازبکستان منطقه موسوم به “پلاتین” در ناحیه سپیتمن ولایت سغد محسوب می‌شود. در این منطقه، چهار کانال آب‌گذر از رودخانه سر واقع است و به این دلیل هر دو کشور می‌خواهند که کنترل چنین “کلیدی” را در دست داشته باشند.

بحث‌های مرزی تاجیکستان و قرقیزستان در اواخر دهه ۱۹۸۰ آغاز یافته و تا حال در پی وقوع چند درگیری در مناطق هم‌مرز، تعدادی از ساکنان محلی و مأموران نظامی و امنیتی کشته شدند.

هر سه کشور شامل وادی فرغانه در قلمرو همدیگر مناطق درونبومی دارند که برای مقامات این کشورها مشکل‌زا شده است.

این در حالیست که وادی فرغانه از پرنفوذترین مناطق جهان محسوب می‌شود و ساکنان آن با کمبود مزارع و منابع آب روبرو هستند.

گسترش افراطگرایی مذهبی از مشکلات دیگر ساکنان این وادی محسوب می‌شود.

از سوی دیگر، بیشتری از سیاست‌شناسان، وادی فرغانه را برای امنیت منطقه خطرزا عنوان می‌کنند. در چند سال اخیر تعدادی درگیری‌های جدی در وادی فرغانه رخ داده است که حوادث اندیجان در سال ۲۰۰۵ و حوادث اوش در سال ۲۰۱۰ از جمله آن‌هاست که صدها کشته بر جای گذاشته است.